“23 ‘n Skrander mens verberg sy kennis, maar die hart van die dwase roep hulle sotheid uit. 24 Die hand van die vlytiges sal heers, maar traagheid lei tot dwangarbeid. 25 Bekommernis in die hart van ‘n mens druk dit neer, maar ‘n vriendelike woord vrolik dit op. 26 Die regverdige vind sy weide uit, maar die weg van die goddelose laat hulle dwaal. 27 Hy wat traag is, jaag sy wild nie op nie, maar vlyt is ‘n kosbare skat vir ‘n mens. 28 Op die pad van geregtigheid is lewe, en die rigting van dié pad is onsterflikheid.” (Spreuke 12:23-28).
Sy woorde (v.23)
In sy autobiografie sê C.S. Lewis dat hy in sy jeug gedink het sy kennis van literatuur is beter as meeste ander mense s'n. Toe hy ouer geword het, is hy genees van sy ‘priggery’, soos hy dit stel. Volgens Salomo is dit 'n dwaas wat baie oor homself dink en praat: “...die hart van die dwase roep hulle sotheid uit.” (v.23b, sien ook 13:16, 15:2). Die dwaas vertel vir jou alles wat hy weet en toon sodoende sy onkunde. 'n Wyse persoon sê nie alles wat hy weet of dink nie; hy roem nie oor sy kennis nie (v.23a). In hierdie opsig is hy soos sy God wat net sekere dinge openbaar en ander dinge terughou (Deuteronomium 29:29).
'n Mens sou nogal die omgekeerde verwag. Jy sou dink die wyse sou sy kennis deel en die dwaas sy onkunde wegsteek! (Tremper Longman, Proverbs, Baker Academic, GRAND RAPIDS, 2006, p.278). As die versoeking kom om oor jouself en jou kennis te roem, roem in Jesus. Daarom, soos geskrywe is: “Die wat roem, moet in die Here roem.” (1 Korintiërs 1:31). “Maar wie roem, moet in die Here roem. Want nie hy wat homself aanbeveel, dié is beproef nie, maar hy wat deur die Here aanbeveel word.” (2 Korintiërs 10:17-18). “Maar wat my betref, mag ek nooit roem nie, behalwe in die kruis van onse Here Jesus Christus, deur wie die wêreld vir my gekruisig is en ek vir die wêreld.” (Galasiërs 6:14).
Sy werk (v.24, 27)
Josef het baie hard gewerk by Potifar. Hy was ook getrou bevind toe hy in die tronk was. Uiteindelik is hy tweede in bevel gestel oor Egipte. Dís wat Salomo bedoel in v.24a: mense wat hard werk kry bevordering en sal werkers onder hulle hê. Salomo self het die prinsiep toegepas: “En die man Jeróbeam was ‘n dapper held. Toe Salomo sien dat die jongman ‘n bekwame arbeider was, het hy hom aangestel oor al die dwangarbeiders van die huis van Josef.” (1 Konings 11:28). Jy sal nooit bo uitkom as jy nie bereid is om te werk vir 'n klein salaris; as jy nie bereid is om onder te begin nie. As jy nie self wil werk nie, sal jy altyd onder ander werk vir peanuts (v.24b). Moet dan nie, soos baie jong mense, soveel as moontlik geld soek vir so min as moontlik werk nie. Werk hard met die bietjie wat jy het. Dit geld ook op die geestelike gebied: dien die Here met dít waarmee Hy jou toevertrou het. As jy getrou is oor min sal Hy jou aanstel oor baie (lees die gelykenis van die talente in Matteus 25). Dink langtermyn en moenie ophou as jy nie dadelik vrug sien op jou arbeid nie.
My vrou het my 'n aaklige ding vertel. Op YouTube het sy 'n verskriklike vet kind gesien wat aanhoudend lekkers gevoer word deur sy ma. Die kind is so vet dat hy net op sy bed lê met lekkernye rondom hom. Hy kan nie eers badkamer toe gaan nie, en dra op 12-jarige ouderdom nog 'n doek. Sy ma moet hom ruil en skoonmaak. Die probleem is nie dat hy gestremd is nie, maar oorgewig. Sy vertel ook van 'n vet ma wat heeldag op die bed lê, en so vet is dat sy nie eers die telefoon kan vashou nie. Sy knyp die foon vas in die vette van haar nek.
Die lui mens is so lui dat hy niks doen om kos te kry nie. Hy sal nie jag nie, en daarom het hy ook niks om te eet nie. Of miskien is die kos voor hom, maar hy skiet nie, sodat die bok wegkom. Dalk is hy bereid om te gaan jag, maar hy wil nie die vleis braai nie (v.27a). Die bietjie energie wat hy het, vermors hy deur nie klaar te maak waarmee hy begin het nie (A.F. Wallis, New Bible Commentary). Moenie lui wees nie! Werk hard en leer jou kinders om hard te werk. Moenie alles vir jou kind in sy skoot gee nie. Moenie sy skool take en huiswerk vir hom doen, of vir hom so baie geld gee dat jy hom bederf nie. Leer jou kinders goeie karakter. Dít is 'n ware skat wat hom sal ryk maak (v.27b).
Sy emosies (v.25)
'n Vrou het eenkeer baie depressief geraak en gevra ek moet haar kom sien. In haar geval het ek gesien dat sy depressief raak omdat sy verkeerd dink. Sy was angstig oor baie dinge, en dit het veroorsaak dat sy depressief geword het. Volgens v.25a verander angs maklik in depressie. 'n Mens se emosie gee hom weg: dit wys vir jou wie hy is en wat hy dink. Wat is die oplossing om sulke slegte en negatiewe emosies te oorkom? Die antwoord is nie Prozac of ander anti-depressante nie. Vir iemand wat depressief raak as gevolg van angs, is die oplossing dat hulle reg moet dink oor hulle situasie, goeie woorde uit die Skrif moet hoor, God se hand in hulle omstandighede moet sien: “...’n vriendelike woord vrolik dit [die hart] op.” (v.25b). “Die wet van die HERE is volmaak: dit verkwik die siel; die getuienis van die HERE is gewis: dit gee wysheid aan die eenvoudige. Die bevele van die HERE is reg: hulle verbly die hart; die gebod van die HERE is suiwer: dit verlig die oë.” (Psalm 19:8-9). Party keer voel mense swaar as gevolg van hulle sonde. Hulle skuldige gewete weeg swaar op hulle. Wanneer Jesus hulle red en hulle sondes vergewe, verdwyn die depressie.
Sy keuses (v.26, 28)
My vrou het 'n vriendin wat haar kinders goed opvoed. Sy het al dikwels gesê dat sy daarvan hou as ons kinders daar speel, omdat haar kinders 'n goeie invloed op ons s'n het. In v.26a sê Salomo letterlik: “Die regverdige soek sy vriende uit...” As jy nie versigtig is om jou vriende uit te soek nie, sal jy dwaal onder die verkeerde invloed (v.26b). Kyk dus die kat uit die boom voordat jy met enigiemand vriende maak. Help ook jou kinders om die regte vriende te kies. Goeie vriende kan ander help, maar slegte vriende kan nie eers hulleself help nie – dis die les in v.26. Iemand wat die goeie pad loop beland nie in ongelukke of slaggate nie. Hulle loop hul nie vas in rowers, of beland in die moeilikheid as gevolg van skerp draaie en blinde heuwels nie. Daar is geen kruisings van die dood of ‘High Accident Zones’ nie. Syne is 'n pad van die lewe: “Op die pad van geregtigheid is lewe, en die rigting van dié pad is onsterflikheid.” (v.28). Sy pad is die vredevolle pad waarvan ons in Jesaja 35 lees. Kies dié pad; kies die lewe (sien Deuteronomium 30:11-20). “En aan hierdie volk moet jy sê: So spreek die HERE: Kyk, Ek hou julle die weg van die lewe voor én die weg van die dood” (Jeremia 21:8). Iemand wat die pad van die lewe kies, wat vir Jesus kies, sal lewe al het hy ook gesterwe (Johannes 11:25-26, 14:6). Hoe kan jy hierdie weg bewandel?
Bekeer jou van jou sonde en glo die evangelie. Glo dat Jesus die ewige God is wat mens geword het om sondaars te verlos. Glo in Jesus wat die heilige wet wat jy oortree het, volmaak namens jou onderhou het. Glo dat Jesus in die plek van sondaars gestraf is aan die kruis. Glo dat Jesus gesterf het, begrawe is, en op die derde dag opgestaan het uit die dood. Glo dat Jesus magtig en gewillig is om almal te red wat met hulle hele hart op Hom vertrou, en nie op hulle eie werke nie.