Matteus 6:16-18
Ek het onlangs met ’n jonger leraar oor vas gesels. Sy reaksie was: ‘Ek het nog nooit gevas nie, oom; ek weet hoe om dit te doen nie.’ Baie Christene is so. Vandag wil ek jou uit die Bybel leer hoe en hoekom ons moet vas.
1. Hoe moet jy vas?
Vas is een van die vyf pilare van Islam. Moslems vas in die hoop dat hulle daardeur gered sal word. Soos jy seker weet vas hulle elke jaar vir ’n volle maand gedurende Ramadan. Vir dertig dae eet hulle van sonop tot sononder niks nie. Om hulle deur die dag te kry, eet hulle genoeg voor die son opkom. Na sononder eet hulle ’n groot maaltyd. Hulle gee ook kos vir die armes in die hoop dat dit iets tot hulle redding sal bydra.1
Volgens die Bybel maak vas jou nie méér geestelik nie (Luk. 18:12, 1Kor. 8:8). En tog is Jesus nie teen vas nie. Om te vas is nie misties soos iemand eenkeer vir my gesê het nie. Jesus veronderstel sy dissipels sal vas: “Wanneer julle vas...” (v.16).2 Reg van die begin af het die vroeë Christene gevas (Hand. 13:2-3, 14:23).
Wat beteken dit om te vas? Dit beteken dat jy jou van sekere basiese lewensmiddele weerhou: kos (Luk. 4:2); kos en water (Eks. 34:28, Esra 10:6, Hand. 9:9, 11); lekkernye, vleis en wyn (Dan. 1:12, 10:3); slaap (Dan. 6:18). Met betrekking tot slaap, het John Piper die volgende storie vertel. ’n Gemeente in Suid-Korea het in die oggende 4 uur ’n biduur gehad. ’n Man sonder bene het by die biduur opgedaag. Hy het op sy arms in die gebedslokaal ingekom. Vir hom was dit ’n soort vas om betyds op te staan om daar te wees.3
Anders as die Didache—’n vroeë Christelike dokument wat vereis dat gelowiges op Woensdae en Vrydae moet vas—sê die Bybel nie hoe, hoe gereeld en hoe lank mens moet vas nie (Kol. 2:16-23).4 As gemeente beplan ons om van 24 tot 30 Januarie 2022 te vas. Dit is heeltemal vrywillig (1Tim. 4:3). Ons wil nie soos die Katolieke ons mense verplig om te vas nie. Gedurende Lent moet Katolieke lidmate vir 40 dae vas, ten minste elke Vrydag.5 Nêrens beveel die Bybel ons om dit te doen nie. Indien ’n gelowige vir 40 dae wil vas, is hy welkom. Hy moet dit net nie op ander afdwing nie, want sodra mens dit ’n reël maak, word dit godsdienstigheid eerder as ’n lewende verhouding met God.
Besluit self hoe en of jy volgende week saam wil vas. Wil jy alle kossoorte uitsny, of miskien net lekkernye, koffie, vleis of iets anders? Wil jy ’n halfuur vroeër opstaan om te bid? Wil jy van sonop tot sononder vas of vir die volle 6 dae? Wil jy een ete per dag uitsny? Die keuse is joune.
Moenie iets uitsny wat vir jou maklik is nie (bv. ontbyt as jy nooit ontbyt eet nie). Sny iets uit wat opoffering verg (bv. koffie as jy 8 koppies per dag drink). Die punt is om te wys dat jy jou maag nie verafgod nie (Rom. 16:18, Fil. 3:19) en dat jy meer na God honger en dors as na kos en water (Ps. 42:2-3, 63:2, 6, Matt. 5:6).
Om te vas help die bloed om na jou brein toe te gaan eerder as na jou maag toe, sodat jy beter in gebed kan fokus. Dit is nie ’n geval van magie vol, ogies toe nie. Tog het vas ’n uitwerking op die liggaam. As jy vir ’n paar dae vas, sal hoofpyne kry en lighoofdig of swak voel. Daar sal ’n aanpaksel op jou tong wees. Die rede hiervoor is dat jou liggaam van die gifstowwe ontslae raak. Jy ‘detox’. Moenie skrik as dit gebeur nie. Dit is normaal. Vra die Here om jou liggaam te versterk.
Is jy ’n diabeet of het jy ’n ander gevaarlike kondisie? Vas op ander maniere. 1Kor. 7:5 praat van getroudes wat vir ’n kort tyd en met wedersydse ooreenstemming hulle seksuele verhouding staak, sodat hulle hulleself aan gebed kan wy.
Moenie sonder gebed vas nie, want anders is dit net nog ’n dieet (‘intermittent fasting’). Hoekom kan jy net bid sonder om te vas nie? Jy kan, maar soms help vas om jou gebedslewe te versterk. Andrew Murray sê: ‘Prayer is the one hand with which we grasp the invisible. Fasting is the other hand, the one with which we let go of the visible.’6
Vas wys wat in jou hart is, veral as jy geïrriteerd raak wanneer jy nie kos, koffie of iets soortgelyk kry nie (Jes. 58:4). Vas wys of kos, koffie, suiker of iets anders jou beheer (1Kor. 6:12-13). Maar die Here wil hê jy moet jou liggaam beheer en nie andersom nie (1Kor. 9:27). Vra Jesus om jou brood en water te wees (Joh. 6:35). Vas en bid soos een van my kollegas. As hy vir koffie of tee lus het, sê hy: ‘Here, wees U vir my die ryk aroma en die vol smaak van koffie. Wees U vir my die geurigheid van tee.’ Jy kan hierop uitbrei. As jy lus het vir suiker, kan jy sê: ‘Here, laat u Woord vir my soeter as heuning wees. Trek my nader om soet gemeenskap met U te hê.’ As jy moeg raak, omdat jy vroeg opgestaan het, sê: ‘Here, hou my asseblief wakker. Help my om in U te rus.’
Waarvoor moet jy vas? Die Bybel is nie voorskriftelik nie. Gewoonlik vas mense as hulle desperaat is en die Here intens wil soek. In die Bybel het mense vir verskillende dinge gevas:
[a] Vir die Here se leiding oor belangrike besluite (Rigt. 20:26-28, Hand. 14:23).7
[b] Om hulle voor die Here te verneder (2Sam. 12:16). Hier moet jy versigtig wees. Dit is maklik om hoogmoedig te raak omdat jy vas (v.16-18, Luk. 18:12).
[c] Vir die Here se beskerming teen vyande; teen sonde en die magte van duisternis (2Kron. 20:1-4, Esra 8:21-23, Matt. 4:1-11, 17:21).
[d] Uit liefde vir die armes (Jes. 58:6-7). Gee vir die arme wat jy sou eet as jy nie gevas het nie.
[e] Om ekstra tyd in God se teenwoordigheid deur te bring (Luk. 2:37-38, 1Tim. 5:5).
[f] Vir die uitbreiding van God se werk (Neh. 1:3-4, Dan. 9:2-3, Hand. 13:2-3). Jonathan Edwards het dit gedoen toe hy verskeie leraars in Amerika en Skotland uitgedaag het om vir herlewing te bid.8 Om en by 16 jaar gelede het wyle Martin Holdt dit onder die Afrikaanse Baptiste gedoen. Ons het redelik gereeld ’n vas en bid dag vir die uitbreiding van God se werk gehad. Wat sal die gevolge wees as ons gedurig hiervoor vas? Toe die vroeë Christene in Handelinge 13 hiervoor gevas het, was die gevolge geweldig. John Piper sê:
‘This moment of prayer and fasting resulted in a missions movement that would catapult Christianity from obscurity into being the domimant religion of the Roman Empire within two and a half centuries, and would yield 1.3 billion adherents of the Christian religion today, with a Christian witness in virtually every country of the world. And thirteen out of the twenty-seven books of the New Testament (Paul’s letters) were a result of the ministry that was launched in this historic moment of prayer and fasting.’9
Dit is waarvoor ons volgende week wil vas en bid: vir bekerings, sending en evangelisasie uitreike, arbeiders in die oes, ’n nader verhouding met Jesus, om ’n heilige bruid vir Hom te wees, enigiets wat jy op die hart het. Gedurende ons week van vas gaan ons die Dinsdag, Woensdag en Donderdagaand saamkom om te bid. Jy is welkom om aanlyn in te skakel. Ons sal die Sondag ons vas met die viering van die nagmaal afsluit en dit daarna met ’n liefdesmaal of gesamentlike ete breek.
2. Waarop moet jy fokus?
Vir vas om iets te beteken, moet jy in die eerste plek gered wees. Anders is dit niks anders as selfkastyding nie. George Whitefield en John Cennick het dit probeer. Deur krappe, akkers, gras en blare te eet, het hulle gehoop om die hemel te verdien en God se guns te wen.10 Dit het nie gewerk nie.
As jy vas terwyl jy ongered is, het jy tydelik berou oor jou sonde (1Kon. 21:27-29). Vas eerder met ware berou en bekeer jou van jou sonde (1Sam. 7:6, Jona 3:6-9, 2Kor. 7:11, Jak. 4:8-10). Skeur jou hart en nie jou klere nie (Joël 2:12-17). Lê voor die gekruisigde Jesus tot Hy jou verhoor, vergewe en herstel (1Joh. 1:7, 9). En as dit gebeur het, kan jy vas soos die Here wil: om Hom te eer en nie jouself nie (Sag. 7:5). Moenie met ’n lang gesig vas, sodat almal sal weet jy vas en dink jy is geestelik nie (v.16). As jy so vas, is mense se guns die enigste beloning wat jy sal kry (v.16). Die Here sal jou niks gee nie (v.1, Jes. 58:2-3).
Was eerder jou gesig en kam jou hare (v.17, kontra Est. 4:1, 3), omdat vas in die Nuwe Testament ’n feesmaal vir die siel is (Luk. 5:33-39). Lyk so normaal as moontlik. Fokus op die innerlike eerder as die uiterlike. Moenie die aandag op jouself vestig nie, maar fokus op God alleen (v.18).
Hoe kan jy weet of jy regtig God se eer soek en nie net sê dat jy doen nie? Vra jouself of jy tevrede sal wees as niemand behalwe die Here weet jy vas nie. Probeer jy om op subtiele maniere wys dat jy vas, veral as jy dit vir ’n volle week doen? Ek probeer nie sê niemand mag uitvind jy vas nie. Maar dit gaan oor jou fokus. Volgens Jesus fokus ’n ware gelowige op sy verhouding en gemeenskap met die Vader (v.18). ’n Ware gelowige soek sy Vader in die geheim met die begeerte dat Hy Hom opnuut aan ons sal openbaar (v.18, 6). Net soos ’n man en vrou hulle hartsgeheime met mekaar deel as hulle alleen is, deel die Vader sy hartsgeheime met ons wanneer ons alleen by Hom is (Gen. 18:17, Eks. 33:12-23, 34:5-7, 1Kon. 3:5, 9-10, Ps. 25:1, 4-5, 14, Jer. 33:1, 3, Hand. 10, 1Kor. 2:9-12).
Thomas Brooks sê: ‘Private prayer is a golden key to unlock the mysteries of the Word unto us. The knowledge of many choice and blessed truths are but the returns of private prayer. The Word dwells most richly in their hearts who are most in pouring out their hearts before God in their closets... Certainly that Christian or that minister that in private prayer lies most at the feet of Jesus Christ, he shall understand most of the mind of Christ in the gospel, and shall have most of heaven...brought down into his heart.’11
Party Christene krap nooit dieper as die oppervlak in hulle verhouding met die Vader nie. Dit is so, omdat hulle min in die geheim by Hom is. Of hulle is te haastig. Juis om dié rede is dit partykeer nodig om te vas, veral as jy sê jy het nie tyd nie. Mis gerus ’n ete om tyd te maak.
Sorg dat jou hart reg is, omdat ons Vader in die geheim sien (v.18, 1Sam. 16:7). As Hy in die geheim sien, is dit aanvaarbaar om saggies te bid (1Sam. 1:13, 15-17, 20, 26-27, Neh. 2:4, Jona 1:15, 2:5-7). Ek verkies dit om hardop te bid, sodat my aandag nie dwaal nie. Maar dit is nie nodig dat jy dit so doen nie. Die Word of Faith beweging dwaal as hulle sê dat jy jou gebede moet uitspreek, sodat jou woorde krag het. Die Heilige Gees ken ons harte (Rom. 8:26-27). Thomas Brooks sê: ‘One sigh and groan from a broken heart, is better pleasing to God, than all human eloquence.’12 Hierdie waarheid is veral behulpsaam as jy op ’n plek is waar jy nie hardop kán bid nie: in die hospitaal, ’n tehuis of ’n klein woonstel sonder privaatheid, of as jy ’n ongelowige lewensmaat het wat jou verbied om te bid. Jou Vader in die hemel hoor as jy saggies in jou hart bid en Hy sal jou beloon (v.18, Heb. 11:6). Hoe beloon Hy sy kinders?
[a] Hy antwoord jou wanneer jy vas en bid (Ps. 138:3). Beantwoorde gebed is ’n tonikum vir die siel. Dit lei tot lofprysing en danksegging, en moedig jou aan om vir meer te bid.
[b] Hy sal jou op die oordeelsdag beloon. Dit beteken nie dat jy deur gereeld te vas die hemel kan verdien nie. Tog sal die Here jou vir jou diens in sy koninkryk beloon (Matt. 25:20-23, 28, 1Kor. 3:12-15).
[c] Hy beloon jou met ’n ervaring van Homself; met ’n sin van sy nabyheid. Hy vul jou met sy onbeskryflike liefde, vrede en blydskap (Rom. 5:5, 15:13, Ef. 3:16-19, 1Pet. 1:8). As dit gebeur, voel dit of jy op die wolke loop. Dit is ’n ervaring wat jy nie kan beskryf nie.
’n Man in ons gemeente het dit ervaar vier maande voordat hy dood is. Volgens die dokter sou sy hartoperasie sy lewe met 15 jaar verleng. Toe die vyftiende jaar aanbreek, toe raak hy angstig. Een oggend in sy stiltetyd, toe lees hy sy Bybel en Jonathan Edwards se lering oor die hemel. ‘Ek was in ’n ander wêreld,’ het hy my later vertel. Die las en bekommernis het van sy skouers afgerol. Hy was diep bewus van God se liefde en vrede. Sy angs het verdwyn. Vier maande later is hy hemel toe.
As jy hierdie ervaring gehad het, sal jy dit aanhoudend soek. Dit is wonderlik. Dit is hemel op aarde. Jy kan nie God se arm hiervoor draai of Hom manipuleer om dit vir jou te gee nie. Maar jy kan vra en glo dat die beloning van v.6, 18 sy gewone manier is: “Draai na my en wees my genadig, soos U gewoonlik maak met hulle wat u Naam liefhet.” (Ps. 119:132).
1 https://www.history.com/topics/holidays/ramadan
2 Aanhalings uit die 2020 Vertaling.
3 John Piper, A Hunger for God (Wheaton, Illinois: Crossway Books, 1997), 47-8
4 Didache 8:1 (1ste of vroeg 2de eeu n.C.). Verkry by https://www.ccel.org/ccel/richardson/fathers.viii.i.iii.html
5 https://www.usccb.org/prayer-and-worship/liturgical-year-and-calendar/lent/catholic-information-on-lenten-fast-and-abstinence
6 Andrew Murray, With Christ in the School of Prayer (New Kensington, PA: Whitaker House, 1981), 100
7 Met betrekking tot waarvoor ’n mens moet vas, het Donald Whitney se boek my gehelp: Spiritual Disciplines for the Christian Life (Colorado Springs, Colorado: NAVPRESS, 1991), 164-78
8 The Works of Jonathan Edwards: Vol. 2 (Edinburgh: The Banner of Truth Trust, 1974 [1834]), 278-312
9 Piper, ibid., 107
10 Arnold Dallimore, George Whitefield: Vol. 1 (Edinburgh: The Banner of Truth Trust, 1970), 74, 76, 301
11 Thomas Brooks, The Secret Key to Heaven (Edinburgh: The Banner of Truth Trust, 2006 [1665]), 28
12 Brooks, ibid., 128
[/column]