2Samuel 16:5-14
’n Vrou bekend vir haar kritiese gees het na een van John Wesley se preke geluister. Na die preek het sy gesê: ‘Jou das is te lank; dit gee aanstoot.’ Wesley het vir ’n skêr gevra en sy das afgesny. ‘Is jy tevrede?’ het hy gevra. Toe sy nog steeds nie tevrede was nie, het hy die skêr vir haar gegee. Sy het die das onder sy kraag afgesny. ‘Daar, dit is beter,’ het sy gesê. Wesley het geantwoord: ‘Jou tong gee aanstoot. Dit is te lank. Sal jy dit uitsteek, sodat ek dit kan afsny?’1
Dalk werk hierdie terapie met party mense, maar dit is nie die beste manier om kritiek te hanteer nie. Wat is die beste manier?
1. Verwag dit (v.5)
Ivan maak ’n leeu mak. Toe die leeu eendag sy vrou doodbyt, was hy geskok. Maar hy moes dit verwag het, omdat ’n leeu van nature doodmaak. So ook moet jy kritiek verwag, omdat dit in die mens se natuur is om kritiek te lewer.
In v.5 kritiseer Simeï vir Dawid. Dawid se seun Absalom wou hom onttroon, sodat Dawid vir sy lewe moes vlug. Toe hy by Bagurim kom (6 km Noord-Oos van Jerusalem), toe vloek en skel Simeï hom (v.5).
Verwag kritiek. Koning Dawid is gekritiseer (v.5-14). Sagmoedige Moses ook (Num. 12:1-3). Die volmaakte Seun van God ook (Matt. 21:9, 27:22-23). En mense sal jou kritiseer (Matt. 10:25, 1Pet. 4:14). Soek dus die Here se lof eerder as mense s’n (Rom. 2:29, Luk. 6:46, 1Tess. 2:4).
2. Weeg dit op (v.5-8, 13)
[a] Wie kritiseer jou?
’n Paar jaar gelede het iemand wat ons gemeente ’n paar keer besoek het, vir my ’n epos geskryf en my ’n ketter genoem. Moet jou nie aan iemand steur wat niks van jou weet nie. Simeï het niks van Dawid geweet nie. Die feit dat hy die koning gevloek het, wys dat hy geen respek vir die Here gehad het nie: “God mag jy nie laster nie, en oor ’n leier in jou volk mag jy nie ’n vervloeking uitspreek nie.” (Eks. 22:28). Simeï se aanhoudende woede en kritiek wys dat hy ongered was (v.5, 13). Sy woede het hom irrasioneel gemaak. Ons sien dit daarin dat hy Dawid en sy gewapende manskappe met klippe gegooi het (v.6).
Ignoreer so iemand soos jy ’n siniele mens of iemand onder narkose sou ignoreer. As so iemand jou vloek of slegsê, neem jy dit nie ter harte nie. Hulle dink nie reguit nie. Onthou ook dat die kritikus in baie gevalle onder die mag van die duiwel is (2Kor. 4:4). Bid vir die kritikus se redding.
Is die kritikus ’n toegewyde gelowige? Neem sy woorde ter harte: ”’n Regverdige kan my maar slaan—dit is uit troue liefde;hy kan my maar teregwys—dit is olie vir die kop. My kop sal dit nie weier nie.” (Ps. 141:5). Na Paulus vir Petrus gekritiseer het, het Petrus dit aanvaar en Paulus as ’n betroubare broer aanbeveel (Gal. 2:11-14, 2Pet. 3:15).
Ken die kritikus jou goed; is hy iemand wat jou gewoonlik ondersteun? Luister na die kritiek en vra wat jy daaruit kan leer: “’n Oor wat luister na die teregwysing van die lewe, sal by wyses tuis wees. Wie vermaning in die wind slaan, verag sy eie lewe, maar wie na teregwysing luister, verkry verstand.” (Spr. 15:31-32).
Dit het in wyle Martin Holdt se lewe gebeur. Hy het ’n Zambiese vriend gehad wat baie goed kon preek. Toe sy vriend se prediking trefkrag verloor, toe skryf hy vir hom ’n brief: ‘Die salwing van God se Gees ontbreek in jou prediking. Jy het arrogant voorgekom.’ Die Zambiër het Martin se brief ter harte geneem en verander.2
Is die kritikus jou enigste vyand? Moenie toelaat dat sy kritiek jou gedagtes oorheers nie. Onthou van die ander mense wat by jou staan. Alhoewel Simeï vir Dawid gekritiseer het, het verskeie mense van Bagurim hom ondersteun (2Sam. 17:18-19, 23:31). My vrou moes my al by tye hieraan herinner. As ’n moeilike lidmaat my wiele pap maak, sê sy vir my: ‘Moenie toelaat dat een dwarstrekker jou energie tap nie. Daar is tagtig ander skape wat gevoed wil word.’
Onthou ook dat die kritikus moontlik sy probleme of seer op jou uithaal. Moet dit nie persoonlik opneem nie, maar bid vir die persoon (Luk. 6:28).
[b] Wat sê die persoon?
Toe Abraham Lincoln onder hewige kritiek moes deurloop, het ’n vriend met hom daaroor gepraat. Lincoln het vir sy vriend gesê dat honde vir die maan tjank, maar dat die maan aanhou skyn. Simeï was so iemand; ’n hond wat vir die maan tjank. Ons teks beskryf wat gebeur het: “Toe koning Dawid by Bagurim kom, kom daar skielik ’n man uit die dorp, ’n verlangse familielid van Saul; sy naam was Simeï, seun van Gera. Terwyl hy uitkom, skel hy en gooi klippe na Dawid en al die amptenare van koning Dawid, al was die mense en al die krygsmanne aan sy regter- en aan sy linkerkant. Dit is wat Simeï al skellend gesê het: ‘Uit hier! Uit hier, jou moordenaar, jou skobbejak! Die Here het al die bloedvergieting in die huis van Saul, in wie se plek jy koning geword het, op jou laat neerkom. Die Here het die koningskap in die hand van jou seun Absalom gegee. En hier sit jy nou met jou eie teenspoed, omdat jy ’n moordenaar is.’” (v.5-8).
Simeï het sy feite verkeerd gehad. Dawid was nie bloedlustig nie; Saul was, sodat hy vir Dawid probeer doodmaak het (1Samuel 18-27). Simeï was onbewus van wat Dawid alles vir Saul gedoen het: hy het sy lewe gespaar, hom vergewe, hom verdedig en oor hom getreur (1Samuel 24, 26, 2Samuel 1, 4). Simeï was familie van Saul en was bitter en jaloers toe Dawid koning word (v.5, 8).
Hoe reageer jy teen vals aantygings? Die beste is om glad nie te reageer nie: “Moenie ’n dwaas antwoord in ooreenstemming met sy sotheid nie, anders word jy ook dieselfde as hy.” (Spr. 26:4). Een van my dosente het dit gedoen. Toe iemand vals berigte oor hom in die Rapport skryf, het hy dit geïgnoreer. Martin Holdt het dieselfde gedoen. Nadat hy hewig gekritiseer is, het hy Ps. 37:5-6 toegepas: “Vertrou jou lewenspad aan die Here toe, vertrou op Hom, en Hy sal optree. Hy sal jou geregtigheid soos die oggendlig laat verskyn en jou reg soos die middagson.”
Leef dit dood wanneer mense leuens oor jou vertel. “Moenie sê, ‘Ek wil die kwaad vergeld’ nie; wag op die Here, sodat Hy jou help.” (Spr. 20:22). Stilswye haal die wind uit die kritikus se seile, sodat sy kritiek trefkrag verloor. Hy sal wees soos iemand wat ’n dooie hond skop. Sy kritiek is die geraas van leë blikke. Moet dan nie rondgaan (bv. op Facebook) en uitvis oor wat mense van jou sê nie. Dit help nie, maar lei tot hoogmoed, depressie of woede (John Piper).3 Ignoreer die kritiek. “’n Sot laat dadelik sy misnoeë blyk, maar ’n slim mens sien belediging oor die hoof.” (Spr. 12:16). “Verder, moenie aandag gee aan alles wat mense sê nie, sodat jy nie hoor dat jou slaaf jou vervloek nie.” (Pred. 7:21). Laat mense se ongegronde kritiek soos water van die eend se rug af wees. Wees soos ’n olifant wat hom nie aan ’n termiet se gevloek en geskel steur nie.
Aanvaar die kritiek as jou gewete jou pla en jy die Bybel oortree het. Bely jou sonde aan die Here en die betrokke persoon (Jak. 5:16, 1Joh. 1:9). As jy egter ’n rein gewete het, kan jy die kritiek ignoreer: “Vir my is dit nie ’n belangrike saak of ek deur julle of deur enige menslike regbank beoordeel word nie; trouens, ek beoordeel nie eers myself nie. Ek is nie bewus van enigiets teen my nie, maar dit beteken nie dat ek regverdig is nie. Hy wat my beoordeel, is die Here.” (1Kor. 4:3-4).
Antwoord die kritikus net as sy onwaar kritiek die Here se saak bedreig: “Antwoord ’n dwaas in ooreenstemming met sy sotheid, anders is hy wys in sy eie oë.” (Spr. 26:5). Ek dink hier aan ’n man wat van gemeente na gemeente gegaan het om verdeeldheid te saai. Met so iemand moet jy nie stilbly nie, maar hom in die openbaar bestraf.
[c] Ondersoek jou hart
Simeï het die bal misgeslaan toe hy in v.8 sê: “Die Here het al die bloedvergieting in die huis van Saul, in wie se plek jy koning geword het, op jou laat neerkom. Die Here het die koningskap in die hand van jou seun Absalom gegee. En hier sit jy nou met jou eie teenspoed, omdat jy ’n moordenaar is.” Tog is dit waar dat Absalom se vervolging deel van die Here se tugtiging was. Toe Dawid met Batseba gesondig het, toe sê Natan: “So sê die Here, ‘Kyk, Ek gaan onheil teen jou verwek uit jou eie huis...” (12:11). Die Here het sy Woord teen Dawid vervul.
Die les is eenvoudig: miskien kies die kritikus die verkeerde woorde om jou te kritiseer. Maar hy kon ander dinge gesê het en hy sou reg wees! Sien dus sy kritiek as ’n geleentheid om jou sonde te bely. Ek het so iets ervaar. Iemand het my verkeerdelik oor ’n reeks preke gekritiseer. Die kritikus se teologie was onbybels. Maar hy was reg om te sê dat daar min van God se liefde in my prediking is. Die Here het hom gebruik om my sonde uit te wys.
3. Moenie haastig reageer nie (v.9-10a)
Haastige hond verbrand sy mond. Dawid se susterskind Abisai (1Kron. 2:13-16) was oorhaastig en wou vir Simeï onthoof (v.9). Abisai was bloeddorstig (3:30), maar ook ’n dapper en uitmuntende soldaat (23:18-19). Hy het Dawid aangehits om te reageer (v.9). Dawid het hom bestraf (v.10a) en later vir Simeï vergewe (19:18-23). Ongelukkig het Dawid op sy sterfbed besluit om wraak te neem (1Kon. 2:8-9).
Ons doen dit maklik: ons sê ons vergewe die kritikus, maar neem dan wraak as iemand ons aanhits. Weerhou dus die kritikus se naam as jy jou probleme met ’n toegewyde gelowige deel, sodat jou raadgewer objektief kan bly. Bid en dink mooi deur die saak alvorens jy reageer (Spr. 15:28, Jak. 1:19). Vergewe die persoon soos die Here jou vergewe en moet dit nie weer voor sy gesig gooi nie (Luk. 23:34, Heb. 10:17, Kol. 3:13).
Gehoorsaam Rom. 12:19-21 en kyk wat die Here doen: “Geliefdes, moet julle nie wreek nie, maar laat ruimte vir die oordeel. Daar staan immers geskryf: ‘Aan My kom die wraak toe; Ek sal vergeld,’ sê die Here. Maar: ‘As jou vyand honger is, gee hom iets om te eet; as hy dors is, gee hom iets om te drink. Deur dit te doen, stapel jy vurige kole op sy hoof.’ Moenie dat die kwaad jou oorwin nie, maar oorwin die kwaad met die goeie.”
Dalk red die Here die persoon. In Hand. 18:12-17 was Sostenes een van dié wat vir Paulus vervolg het. In 1Kor. 1:1 was hy een van Paulus se medewerkers. Wie weet of die Here dit met jou kritikus sal doen?
4. Sien God se hand (v.10b-12)
’n Paar weke gelede het iemand op Facebook gesê dat die Here nooit iets negatief in ’n gelowige se lewe bring nie. Om haar saak te ondersteun, het sy Joh. 10:10 aangehaal: “’n Dief kom net steel en slag en uitroei; Ek het gekom sodat hulle lewe kan hê, en dit in oorvloed.” Buiten dat sy die vers verkeerd gebruik het, sou Dawid van haar verskil het. Hy het geweet die Here sondig nie en versoek niemand nie (vgl. Jak. 1:13). Maar hy het ook geweet die duiwel is nie soewerein nie, maar benodig toestemming voor hy iets kan doen (Job 1:12, 2:6, 1Kon. 22:19-23). Dus kon Dawid in v.10b-11 sê: “Hy skel so omdat die Here vir hom gesê het, ‘Skel Dawid uit!’ Wie kan dan sê, ‘Waarom maak jy so?’ Dawid het vir Abisai en al sy dienaars gesê: ‘Kyk, my seun wat ek self verwek het, soek my lewe—hoeveel te meer dan nou hierdie Benjaminiet? Laat hom met rus; laat hom skel as die Here dit vir hom gesê het.”
Beskou mense se kritiek so, naamlik dat die Here dit toelaat om jou meer soos Jesus te maak (Rom. 8:28-29). Hy laat dit toe, sodat jy ander gelowiges kan help wanneer hulle gekritiseer word (2Kor. 1:4). Hy laat dit toe, sodat jy nie hoogmoedig word nie (2Kor. 12:7). Hy laat dit toe, sodat jy goeie vrugte kan dra (Heb. 12:11, soos ’n boom wat gesnoei word). Hy laat dit toe om jou karakter te vorm (Jak. 1:2-4). Die Here sal die vloek in ’n seën verander (v.12, Deut. 23:5, Neh. 13:2, Ps. 109:29, Gal. 3:13). Mense se vloeke kan jou nie skade aanrig as jy aan die Here behoort nie (Gen. 12:3, Num. 23:8, 23, 24:9, 1Sam. 17:43, 49-51, Spr. 26:2, Jes. 54:17). Al beskadig hulle kritiek jou reputasie; die Here sal jou in die hemel beloon (Matt. 5:11-12, 2Kor. 4:17-18).
5. Wees sterk in die Here (v.14)
Toe ’n sekere jong predikant depressief was, het hy sy oom gebel. Die oom was onsimpatiek. ‘Werk, werk, werk!’ het hy gesê en die foon neergesit. Dit is goeie raad en help ook vir kritiek. Om te werk hou jou gedagtes besig, sodat jy nie oor die kritiek top nie. Tog benodig jy rus soos Dawid en sy manskappe in v.14, 17:27-29. Die verkwikking was waarskynlik ook geestelik (vgl. 1Sam. 30:6). Dawid sou verseker bid, peins, lofliede sing en moontlik ’n Psalm skryf (sien Ps. 3:1 en 142:1 in die LXX [143:1]). Wy jouself aan die Woord en gebed as mense jou kritiseer (Ps. 19:8, 109:5, 119:161, Luk. 6:11-12). Dit het vir my gewerk toe ek in 2008 die ergste kritiek van my lewe ontvang het.
Bowenal moet jy Christus onthou “wat, toe Hy uitgeskel is, nie teruggeskel het nie; toe Hy gely het, nie gedreig het nie, maar Homself toevertrou het aan Hom wat regverdig oordeel” (1Pet. 2:23). Charles Simeon het in Jesus se voetspore gevolg. Nadat mense hom vir baie jare teëgestaan het, toe vra Joseph Gurney hoe hy dit verduur het. Sy antwoord was: ‘My dear brother, we must not mind a little suffering for Christ’s sake. When I am getting through a hedge, if my head and shoulders are safely through, I can bear the pricking of my legs. Let us rejoice in the remembrance that our holy Head has surmounted all His suffering and triumphed over death. Let us follow Him patiently; we shall soon be partakers of His victory.’4
1 R. Kent Hughes, Disciplines of a Godly Man (Vereeniging: Christian Art Publishers, 2001, 2006 [1991]), 140
2 http://www.conradmbewe.com/2012/01/my-tribute-to-martin-holdt-19412011.html
3 John Piper, 21 Servants of Sovereign Joy (Wheaton, Illinois: Crossway, 2018), 315
4 Ibid., 299