Martin Luther het gesê: ‘The devil is God’s devil.’ Luther het bedoel dat die duiwel slegs kan doen wat God toelaat; dat God die duiwel gebruik om sy wyse raadsplan te bevorder (cf. Job 1:12, 2:6). Dít is die les van Handelinge 16.
In die straat (v.16-24)
“16 En terwyl ons op pad was na die bidplek, kom ‘n slavin met ‘n waarsêende gees ons teë, wat vir haar eienaars deur waarsêery groot wins ingebring het. 17 Sy het Paulus en ons gevolg en geskreeu en gesê: Hierdie manne is dienaars van God, die Allerhoogste, en hulle verkondig aan julle die weg van verlossing. 18 En dit het sy baie dae lank gedoen; maar baie ontevrede daaroor, het Paulus hom omgedraai en vir die gees gesê: Ek beveel jou in die Naam van Jesus Christus om uit haar uit te gaan. En hy het op dieselfde oomblik uitgegaan. 19 En toe haar eienaars sien dat die hoop van hulle wins weg was, het hulle Paulus en Silas gegryp en hulle na die mark voor die owerheid gesleep 20 en hulle voor die regters gebring en gesê: Hierdie manne bring ons stad in opskudding, omdat hulle Jode is, 21 en hulle verkondig sedes wat vir ons nie geoorloof is om aan te neem of na te volg nie, omdat ons Romeine is. 22 En die skare het saam teen hulle opgestaan, en die regters het hulle klere laat afskeur en bevel gegee om hulle met stokke te slaan. 23 En toe hulle hul baie slae gegee het, het hulle hul in die gevangenis gewerp en die tronkbewaarder bevel gegee om hulle sorgvuldig te bewaak. 24 Hy het toe, omdat hy so ‘n bevel ontvang het, hulle in die binneste gevangenis gewerp en hulle voete in die blok vasgemaak.”
Paulus en sy span het by Lidia se huis geëet en geslaap (Lydia’s Bed & Breakfast?). In die dag het hulle rivier toe gegaan om te preek (v.15-16, 13). ‘n Vrou met ‘n waarsêende gees het hulle gevolg. Die Griekse teks praak letterlik van ‘n python-gees (ja, ‘python’ soos in luislang). Die Grieke het geglo dat die god Apollo in die vorm van ‘n luislang gekom het om sy tempel te beskerm. Soos ‘n buikspreker het hy gepraat deur die vroue wat hom aanbid het. In húlle denke was dit hý wat deur hierdie slavin die toekoms voorspel het (v.16). Maar Paulus het geweet die slavin het ‘n demoon in haar gehad. Demone weet wat jy vir ontbyt geëet het en hoe jou oupa-grootjie lyk. Geen wonder dat iemand met so ‘n gees vir jou sulke dinge kon vertel nie. Die slavin het die inwoners van die stad verstom. Haar eienaars het goed geld gemaak (v.16). Die demoon het geweet dat Paulus en sy span evangelie predikers is (v.17-18, Lukas 4:34, 41). Hy het aanhoudend deur die vrou uitgeroep: “Hierdie manne is dienaars van God, die Allerhoogste, en hulle verkondig aan julle die weg van verlossing.” (v.17). Paulus was ontsteld en het vir die demoon gesê: “Ek beveel jou in die Naam van Jesus Christus om uit haar uit te gaan.” (v.18). Die demoon het dadelik uit die vrou uitgegaan. Probeer Lukas vir ons sê dat God die vrou gered het? Dit mag wees, want in Lukas-evangelie skryf hy: “En daarna het Hy die een stad en dorp ná die ander deurgereis en gepreek en die evangelie van die koninkryk van God verkondig; en die twaalf was saam met Hom, ook sekere vroue wat genees was van bose geeste en siektes: Maria wat Magdaléna genoem word, uit wie sewe duiwels uitgegaan het” (Lukas 8:1-2).
Nadat die demoon die slavin verlaat het, kon haar eienaars nie meer wins maak nie. Hulle was woedend en het vir Paulus en Silas (die twee Jode in die span) mark toe gesleep en voor die regters gebring (v.18-19). Die eienaars het gejok en gesê dat die sendelinge opstand veroorsaak het en Filippi (die trotse Romeinse stad) se sedes wou verander. Die skare het hulle aangerand en die regters het opdrag gegee dat hulle met stokke geslaan moes word (2 Korintiërs 11:25). Die Romeine het nie net 39 houe gegee soos die Jode nie, maar het geslaan tot hulle moeg was. Die regters het vir die tronkwag opdrag gegee om hulle in die tronk te sit, en hulle bene uitmekaar te rek en in die martelblok vas te maak (v.20-24).
Die duiwel wou die Filippense van Christenskap afsit toe hy deur die slavin uitroep: “Hierdie manne is dienaars van God, die Allerhoogste, en hulle verkondig aan julle die weg van verlossing.” (v.17). Die teenoorgestelde het gebeur: hy het die nuus versprei dat hulle sendelinge is, aandag na die evangelie toe getrek, belangstelling by nuuskieriges geprikkel, en die tronkwag voorberei om die evangelie te hoor. Hoekom anders sou die wag later vir Paulus en Silas vra: “Menere, wat moet ek doen om gered te word?” (v.30). Hoe het hy geweet húlle kan hom help? Het hy nie gehoor hoe die demoon in hierdie vrou sê dat hulle die weg van verlossing verkondig nie? (v.17). Verder het God die ongelowige eienaars, regters, skare en soldate se woede vir Paulus-hulle se voordeel gebruik. Jesus belowe ‘n spesiale beloning aan dié wat vir sy Naam moet ly (Matteus 5:10-12). Wanneer die Here ons laat ly, word ons ook meer heilig: “Want húlle het ons wel ‘n kort tydjie na hulle beste wete getugtig; maar Hy tot ons beswil, sodat ons sy heiligheid kan deelagtig word. Nou lyk elke tugtiging of dit op die oomblik nie ‘n saak van blydskap is nie, maar van droefheid; later lewer dit egter ‘n vredevolle vrug van geregtigheid vir die wat daardeur geoefen is.” (Hebreërs 12:10-11).
As Jesus die duiwel só gebruik om die evangelie te bevorder, is dit twak dat ‘gebiedsgeeste’, die vrymesselaars of ander vyande Hom kan keer. Deur sy kruisdood het Jesus reeds die duiwel oorwin: “Vir hierdie doel het die Seun van God verskyn, om die werke van die duiwel te verbreek.” (1 Johannes 3:8). “Jesus het die owerhede en magte uitgeklee en hulle in die openbaar tentoongestel en daardeur oor hulle getriomfeer” (Kolossense 2:15). Op Golgota het God die duiwel en goddelose mense gebruik om sy plan te vervul:
“Want waarlik, Herodes en Pontius Pilatus het saam met heidene en die volke van Israel vergader teen u heilige Kind Jesus wat U gesalf het, om alles te doen wat u hand en u raad vooruit bepaal het om plaas te vind.” (4:27-28). In 8:1-4 het God die duiwel en briesende ongelowiges gebruik om die evangelie te versprei: “En Saulus het ook sy vermoording goedgekeur. En daar het in dié tyd ‘n groot vervolging teen die gemeente in Jerusalem ontstaan, en almal is verstrooi oor die streke van Judéa en Samaría, behalwe die apostels. En godvresende manne het Stéfanus begrawe en ‘n groot rou oor hom bedrywe. Maar Saulus het die gemeente verwoes en in die huise gegaan en manne en vroue uitgesleep en in die gevangenis oorgelewer. En die wat verstrooi was, het die land deurgegaan en die woord van die evangelie verkondig.” Die evangelie is waarlik die krag van God tot redding. As die Here iemand wil red sal niemand Hom keer nie. Hy sal selfs die duiwel en die wêreld gebruik om die evangelie te bevorder.
My gunsteling aanhaling van Charles Spurgeon sê dit mooi:
“We serve an almighty Master... If our Lord does but stamp His foot, He can win for Himself all the nations of the earth against heathenism, and Mohammedanism, and Agnosticism, and Modern-thought, and every other foul error. Who is he that can harm us if we follow Jesus? How can His cause be defeated? At His will, converts will flock to His truth as numerous as the sands of the sea... Wherefore be of good courage, and go on your way singing.” (An All Round Ministry, Banner of Truth, EDINBURGH, pp. 395-396).
In die tronk (v.25-40)
“25 En omtrent middernag het Paulus en Silas gebid en lofliedere tot eer van God gesing; en die gevangenes het na hulle geluister. 26 En skielik kom daar ‘n groot aardbewing, sodat die fondamente van die gevangenis geskud het. En onmiddellik het al die deure oopgegaan en die boeie van almal het losgeraak. 27 En die tronkbewaarder het wakker geword; en toe hy sien dat die deure van die gevangenis oop was, het hy ‘n swaard getrek en wou homself om die lewe bring, in die mening dat die gevangenes ontvlug het. 28 Maar Paulus het met ‘n groot stem geroep en gesê: Moenie jouself kwaad aandoen nie, want ons is almal hier. 29 En toe hy lig gevra het, spring hy na binne en val bewende voor Paulus en Silas neer. 30 En hy het hulle na buite gebring en gesê: Menere, wat moet ek doen om gered te word? 31 Toe sê hulle: Glo in die Here Jesus Christus en jy sal gered word, jy en jou huisgesin. 32 En hulle het aan hom die woord van die Here verkondig en aan almal wat in sy huis was. 33 En in dieselfde uur van die nag het hy hulle geneem en hulle wonde gewas, en hy is onmiddellik gedoop, hy en al sy mense. 34 Toe bring hy hulle in sy huis en sit hulle ‘n maaltyd voor; en hy het hom verheug met sy hele huisgesin dat hy tot geloof in God gekom het.
35 En toe dit dag word, stuur die regters die geregsdienaars en sê: Laat daardie manne los. 36 En die tronkbewaarder het hierdie woorde aan Paulus oorgebring: Die regters het laat weet dat julle losgelaat moet word; gaan dan nou uit en reis in vrede! 37 Maar Paulus sê vir hulle: Hulle het ons in die openbaar onveroordeeld geslaan, ons wat Romeinse burgers is, en ons in die gevangenis gewerp, en wil hulle ons nou in die geheim uitwerp? Volstrek nie! Laat hulle self kom en ons uitlei. 38 En die geregsdienaars het hierdie woorde aan die regters oorgebring, en dié het bang geword toe hulle hoor dat hulle Romeine was. 39 Daarop het hulle gekom en hulle gesmeek en uitgelei met die versoek om uit die stad te vertrek. 40 En nadat hulle die gevangenis verlaat het, het hulle na die huis van Lídia gegaan; en hulle het die broeders gesien, hulle bemoedig en weggegaan.”
Die sendelinge was seer geslaan, sodat hulle nie kon slaap nie. Hulle het besluit om lofliede te sing en tot die Here te bid. Die res van die gevangenes was sekerlik verbaas en het in doodste stilte na hulle geluister (v.25). Skielik was daar ‘n aardbewing. Die boeie is losgeskud en die tronkselle se deure het oopgeswaai (v.26). Die tronkwag het wakker geskrik. In die donker kon hy die oop tronkdeure sien, maar niemand in die selle nie. Hiervoor sou hy die doodstraf kry (12:19). Hy het besluit om liewer sy eie lewe te neem (v.27). Toe hy sy swaard trek het Paulus sy silhoeët gesien en besef wat aangaan. ‘Moet jouself nie doodmaak nie,’ het hy geskreeu, ‘ons is almal hier!’ (v.28). Die wag het dadelik vir ‘n lig gevra. Die aarde het opgehou skud, maar hy het nie. Hy het gebewe uit vrees vir God se oordeel (v.29). Die tronkwag het geweet waar om hulp te kry. Paulus en Silas kon vir hom sê hoe om gered te word (v.17). Hy het gehoor hoe hulle, te midde van hulle lyding, die Here prys (v.25). Hy het toe bewend voor hulle neergeval en gevra: “Menere, wat moet ek doen om gered te word?” (v.30).
Sy voorbeeld wys duidelik vir ons dat daar geen redding kan wees, tensy daar nie eers ‘n diep sondebesef is nie. Paulus en Silas het die evangelie met hom gedeel (v.31):
- Hy moes in Jesus glo en vertrou. Wat moes hy glo?
- Hy moes glo dat Jesus die Verlosser is. Dit is immers wat sy Naam beteken (Matteus 1:21). Hy moes glo dat Jesus ons van sonde en God se oordeel kom red het, deur in ons plek die straf te dra.
- Hy moes glo dat Jesus die opgestane Here is; die Meester aan wie ons gehoorsaam moet wees. Hy, nie die keiser nie, is die enigste Here.
- Hy moes glo dat Jesus God is. In v.34 is die tronkwag en sy hele gesin bly, omdat hy in God geglo het. In v.31 sê Paulus hy moet in Jesus glo.
Paulus het Silas het nog baie evangelie-waarhede met hom en sy huisgesin gedeel (v.32). Die vrug van bekering was onmiddellik sigbaar. Hy het die sendelinge se wonde gewas en vir hulle kos gegee om hulle swak liggame mee te versterk. Hy was vol van blydskap (deel van die vrug van die Gees, cf. Galasiërs 5:22). Hy het die Here se opdrag om gedoop te word, gehoorsaam. Die tronkwag se huis was bo-op die gevangenis gebou. ‘n Tipiese Romeinse huis het ‘n groot bad in die binnehof gehad. Paulus sou die tronkwag en sy gesin hiér gedoop het. Baie predikers het al probeer om die kinderdoop uit hierdie verse te regverdig. Maar die teks sê vir ons dat sy hele gesin die Woord gehoor en geglo het; dat sy hele gesin bly was. Die gesin wat dus hier gedoop was het verseker nie babas ingesluit nie.
Die volgende dag het die regters die polisie gestuur om hulle vry te laat (v.35-36). Die Griekse teks praat letterlik van ‘stokdraers’. Die eindste mans wat hulle geslaan het, het nou gekom om hulle vry te laat. Die nuut-bekeerde tronkwag was bly en het vir Paulus-hulle kom sê. Paulus se reaksie was bot: ‘Ons is Romeinse-burgers. Hulle weet tog dat geen Romeinse burger sonder ‘n regverdige verhoor geslaan en in die tronk gegooi mag word nie. Sê vir hulle om self hierheen te kom, verskoning te vra, en ons uit te lei.’ (v.37-39). Het Paulus probeer om sy gewonde ego te streel? Het hy op sy menseregte gestaan? Nee. [1] Hy het dit gedoen vir die evangelie se onthalwe. As die regters verskoning kom vra en hulle uitgelei het, sou baie mense besef het dat sendelinge nie misdadigers is nie. Hulle sou dan begin uitvra oor hierdie evangelie. [2] Hy het dit gedoen vir die tronkwag se onthalwe. Die tronkwag moes sien dat Christenskap nie ongeregtigheid goedkeur nie. [3] Hy het dit gedoen vir die kerk in Filippi se onthalwe. Hy wou nie hê dat hulle dieselfde vervolging as hy en Silas moes lei nie.
Voordat hulle die stad verlaat het, het Paulus en Silas na Lidia huis toe gegaan. Die term ‘broers’ dui aan dat daar nóg Christene bygekom het. Het sý vir ander vertel hoekom hulle in die tronk is? Het hulle deur háár getuienis tot bekering gekom? Nadat hulle die gelowiges bemoedig het, het hulle vir Lukas in Filippi gelos om die nuwe bekeerlinge te help. Ons weet dit, omdat v.40 sê ‘hulle’ het die stad verlaat (cf. ons in v.10-17). Eers weer in 20:5 praat Lukas van ‘ons’.
God se vyande het vir Paulus en Silas in die tronk gegooi (v.16-24). Die Here het dit gebruik om die tronkwag te red (v.30-34). Hy het nóg mense gered deur Lidia wat vertel het hoekom hulle eintlik in die tronk is (v.40, sien Filippense 1:14 vir dieselfde beginsel). Dit mag wees dat die Here sommige van die ander gevangenes gered het toe hulle hoor hoe Paulus en Silas sing en bid (v.25). God het ook die regters gebruik om sy saak te bevorder (v.37-39). Die eindste Filippense wat hulle aangerand het, het later tot bekering gekom. Paulus het hom hieroor verbly en was verseker dat God die werk wat hy begin het, in hulle sou voleindig (Filippense 1:3-6). Die Here gebruik waarlik sy vyande om die evangelie te bevorder: “En ek wil hê dat julle moet weet, broeders, dat wat my wedervaar het, eerder op bevordering van die evangelie uitgeloop het, sodat my boeie openbaar geword het in Christus onder die hele keiserlike lyfwag en by al die ander” (Filippense 1:12-13).
Die vyand haat dit as jy die evangelie verkondig. Om jou stil te maak sal hy dalk vir die Here toestemming vra om jou siek te maak. Maar sy planne sal misluk. As jy in ’n hospitaal beland mag God dalk net deur jóú getuienis die dokter, verpleegsters, of ander passiënte tot bekering bring. Dalk kry die duiwel toestemming om Christene in die tronk te laat beland. Maar ook dáár sal God sy evangelie bevorder. ‘n Paar van die briewe in ons Nuwe Testament is uit die tronk geskryf. John Bunyan was in die tronk toe hy 58 Christelike boeke (onder ander The Pilgrim’s Progress) geskryf het. Die duiwel hits ongelowiges aan om Christene voor die hof te bring. Maar dáár kry hulle geleentheid om die evangelie te deel en van Jesus te getuig (hfst.26). Partykeer hits die duiwel Moslems of Kommuniste aan om Christene dood te maak. Selfs só kan hulle nie die evangelie keer nie. Die dood van Christen martelare maak ‘n indruk op die toeskouers, sodat sommige van hulle tot bekering kom. Die nuus van hulle dood versprei, sodat die evangelie selfs in koerante vertel word. Wanneer ‘n koringkorrel sterf, bring dit baie vrug voort (Johannes 12:24).
In 1415 het ongelowiges vir Johannes Hus verbrand. Hulle het sy as in die Rynrivier gegooi. Maar jy kan nooit die evangelie met vuur verteer of met water blus nie. Deur hom dood te maak het hulle eenvoudig die evangelie bevorder. Dit is soos om ‘n Dandelion met ‘n grassnyer af te sny: jy versprei net die saad. So is dit as God se vyande die evangelie probeer stilmaak: hulle versprei dit net verder.