“3 Die regskapenheid van die opregtes is vir hulle ‘n leier, maar die valsheid van die ontroues vernietig hulle. 4 Goed bring geen voordeel op die dag van die grimmigheid nie, maar geregtigheid red van die dood. 5 Die geregtigheid van die regskapene maak sy weg gelyk, maar die goddelose val deur sy goddeloosheid. 6 Die geregtigheid van die opregtes red hulle, maar deur hulle eie begeerlikheid word die ontroues gevang. 7 By die dood van ‘n goddelose mens gaan sy hoop tot niet, en die verwagting van die roekelose het vergaan. 8 Word die regverdige uit die benoudheid gered, dan kom die goddelose in sy plek. 9 Deur die mond stort die roekelose sy naaste in die verderf, maar deur kennis word die regverdiges gered... 21 Sekerlik, die slegte bly nie ongestraf nie; maar die geslag van regverdiges raak vry.” (Spreuke 11:3-9, 21).
Ismael het eenkeer tagtig manne vermoor. Tien van hulle het gesmeek: “Moet ons asseblief nie doodmaak nie! Ons het kring, gars, olie, en heuning wat i die veld weggesteek is. Ons sal dit vir jou gee as jy ons spaar.” Hy het hulle toe nie doodgemaak nie (Jeremia 41:8). Toe die Romeine in 67-70 n.C. Jerusalem beleër het, was daar 'n verskriklike hongersnood in die stad. Mense het hulle hande in ander se kele afgedruk om kos te kry. Vroue het hulle babas gebraai en geëet.
Wat is die punt? Jy kan mense met geld en besittings omkoop, maar jy kan nie die regverdige en onpartydige God met rykdom omkoop nie. “Toe vertel Hy hulle hierdie gelykenis: ‘n Ryk man se grond het goed gedra. En hy het by homself geredeneer en gesê: Wat sal ek doen, want ek het geen plek waar ek my oes kan insamel nie? Toe sê hy: Dit sal ek doen: ek sal my skure afbreek en groter bou, en ek sal daar al my opbrengste en my goed insamel. En ek sal vir my siel sê: Siel, jy het baie goed wat weggesit is vir baie jare; neem rus, eet, drink, wees vrolik. Maar God het aan hom gesê: Jou dwaas, in hierdie nag sal hulle jou siel van jou afeis; en wat jy gereedgemaak het, wie s’n sal dit wees? So gaan dit met hom wat vir homself skatte vergader en nie ryk is in God nie.” (Lukas 12:16-21). “Hulle silwer of hulle goud sal nie in staat wees om hulle op die dag van die grimmigheid van die Here te red nie, maar deur die vuur van sy ywer sal die hele aarde verteer word; want Hy bring vernietiging, ja, ‘n verskriklike, oor die inwoners van die aarde.” (Sefanja 1:18). Ook die wrede soldate wat die Here gestuur word gee nie om vir geld nie; hulle wil net doodmaak. “Kyk, Ek verwek die Meders teen hulle, wat silwer nie ag nie en in goud geen behae het nie.” (Jesaja 13:17).
Wanneer die oordeel kom beteken geld niks nie. Vir die inwoners van Jerusalem het geld niks gehelp nie, want daar was nie kos wat jy kon koop nie. “Hul silwer sal hulle op die strate gooi, en hulle goud sal ‘n voorwerp van afsku wees; hul silwer en hul goud sal hulle nie kan red in die dag van die grimmigheid van die Here nie; hul siel sal hulle daarmee nie versadig of hul ingewande daarmee vul nie, want dit was die struikelblok tot hulle ongeregtigheid.” (Esegiël 7:19). 'n Man wat van die honger sterf sal sy Kruger Rande ruil vir kos. “Haar hele bevolking sug, hulle soek brood, hulle het hul kosbaarhede vir voedsel gegee, om hulleself te verkwik...” (Klaagliedere 1:11). Nou verstaan jy v.4a 'n bietjie beter: “Goed bring geen voordeel op die dag van die grimmigheid nie...”
Wat wel van die dood red is geregtigheid; dit maak jou pad gelyk (v.4-6, 8, 3:6). Jesus het ons nie losgekoop met goud en silwer nie, maar met sy kosbare bloed (1 Petrus 1:18-19). Dit is op grond van sy volmaakte geregtigheid en kruisdood wat ons die straf vryspring. En op grond van sy volkome geregtigheid kon Hy nie deur die dood vasgehou word nie, maar is Hy daarvan gered (Handelinge 2:24). Hier is vyftien voorbeelde van mense wat van die dood gered is deur hulle geregtigheid.
Noag was regverdig en het die vloed vrygespring (Genesis 7:1). Omdat Josef regverdig was het God nie toegelaat dat sy broers hom doodmaak nie (Genesis 37). Regverdige Moses het van Farao se moordende haat ontsnap (Eksodus 2). Dawid was 'n man na God se hart. God het hom dikwels van die dood gered. Hiskia is deur sy vyande omsingel en het ook dodelik siek geword. God het hom van beide gered. Jeremia was regverdig en God het toegesien dat hy uit die modderput gered word. Daniël is uit die leeukuil gered en sy vriende uit die vuuroond. Hulle was regverdige manne. Petrus het God gevrees en is uit die tronk gered (Handelinge 12). Paulus het baie gevare in die gesig gestaar. Die Here het hom telkemale uitgered (2 Korintiërs 11:23-28). God het die gelowige Boere van die Zulus gered by Bloedrivier (hierdie het niks met politiek te doen nie, maar wys bloot dat God sy kinders se gebed verhoor het. As die Zulus Christene was en die Boere ongelowiges, kon dit maklik andersom gewees het). John Paton was 'n sendeling na die New Hebrides eilande in die Stille oseaan. God het hom male sonder tal gered van die kanibale wat hom wou doodmaak. Luther is deur sy vriende ‘ontvoer’ om hom te red van die Katolieke owerhede wat hom wou doodmaak. Die Koning van Frankryk het 'n kanon deur John Welch se venster geskiet. Die ysterbal het sy bed in twee gebreek terwyl hy daarop gelê het. Sy lewe is gespaar. Die Christen koning van Swede, Gustavus Adolphus, het op 'n perd gesit toe 'n kanon sy perd onder hom uitgeskiet het. Hy het oorleef.
Maar wat van regverdige mense wat nie van die dood gered word nie? Hulle sal op die laaste dag gered word van hulle vyande wat hulle verdruk (2 Tessalonisense 1:6-7). En al word hulle nie van die eerste dood gered nie, sal die Here hulle red van die tweede dood (die hel). Die rede is omdat Jesus gewilliglik die eindste straf gedra het wat vir ons bedoel was (v.8). Daar is dus nou geen veroordeling meer vir hulle wat in Christus is nie (Romeine 8:1).
Omdat al hierdie dinge so is moet jy geregtigheid najaag en nie geld nie (v.4). Soek na ewige dinge en nie na die tydelike en onmiddellike nie. As jy soos 'n goddelose mens na rykdom jaag, is jou hoop wankelrig. Jy is soos 'n man wat uit 'n Redwood boom deur die takke val en na 'n spinnerak gryp om jou val te keer. “By die dood van ‘n goddelose mens gaan sy hoop tot niet, en die verwagting van die roekelose het vergaan...So gaan dit met almal wat God vergeet, en so vergaan die verwagting van die goddelose; sy hoop is afgesny en die voorwerp van sy vertroue is ‘n spinnerak.” (v.7, Job 8:13-14). Wie rykdom sy hoop maak verloor alles by die dood. Jy kan nie jou geld saamvat of dit in jou kis lê soos die Farao’s van Egipte of Herodes die Grote nie (sien Prediker 5:13-15).
Waarop stel jy jou hoop? Op jou rykdom, familie, besigheid, of kinders? As dít jou lewe is ly jy 'n verlies wanneer jy sterf. Jy kan nie hierdie dinge met jou saamneem graf toe nie. Laat Jesus en sy geregtigheid jou hoop wees. Rig jou gedagtes op Hom en op die dinge in die hemel. As Jesus jou lewe is sal die dood 'n wins wees, omdat die dood jou reguit neem na dít wat jy nog altyd wou gehad het (Filippense 1:21). Om gierigheid te wees en groot rykdom te hê sal nie vryheid bring soos jy dink nie. Gierigheid is slawerny en lei tot die dood (v.6).
Ek ken 'n man wat sy vrou wou doodmaak en op die einde sy eie lewe geneem het. Haman wou vir Mordegai hang, maar hy is op sy eie galg gehang. Saul wou vir Dawid doodmaak, maar het homself vermoor. Daniël se vyande wou hóm dood hê, maar is self in die leeukuil gegooi en deur die leeus verslind (Daniël 6). Mense wat slegte dinge beplan vir ander beland self in die strik. Anders gestel: “...die goddelose val deur sy goddeloosheid.” (v.5b). Moet jouself dus nie wreek op jou vyande nie – hulle sal self val.
Slegte mense wil hul naaste onderbring deur wat hulle sê. Nabot se vyande het gesê dat hy teen God en die koning gepraat het. By hul onderskeie verhore het Jesus, Stefanus, en Paulus se vyande leuens oor hulle vertel. Slegte mense wil nogsteeds hulle mede-mens onderbring deur leuens, geskel, skinder, kritiek, en vuil taal: “Deur die mond stort die roekelose sy naaste in die verderf...” (v.9a). Maar jy kan hulle monde snoer en vrykom van hulle leuens. Hoe? “...maar deur kennis word die regverdiges gered.” (v.9b). In Matteus 22 kon Jesus se vyande Hom nie vastrek met hulle ‘vrae’ oor die Skrif nie. Deur kennis het Hy hulle monde stilgemaak. Jesus het vir sy dissipels gesê: “Want Ek sal aan julle woorde en wysheid gee wat al julle teëstanders nie sal kan teëspreek of weerstaan nie.” (Lukas 21:15). Van Stefanus lees ons: “Maar hulle kon die wysheid en die Gees waardeur hy gespreek het, nie weerstaan nie.” (Handelinge 6:10). Anne Askew (1520-1546) se opponente het vir haar gesê: “How can you avoid the very words of Christ, take, eat, this is My Body which is broken for you?” Haar antwoord was: “Christ’s meaning in that passage is similar to the meaning of those other place of Scripture, ‘I am the door...I am the vine...Behold the Lamb of God...That rock was Christ...and other such references to Himself. We are not in these texts to take Christ for the material thing which He is signified by, for then we will make Him a door, a vine, a lamb, a stone, quite contrary to the Holy Spirit’s meaning. All these indeed signify Christ, even as the bread signifies His body in that place...God is a Spirit, not a wafer cake. He is to be worshipped in spirit and in truth – John 4:24 – and not by the impious superstitious homage paid to a wafer converted, by popish jugglery, into a god.” (Hammond, Peter; Victorious Christians; Christian Liberty Books; CAPE TOWN; 2011; pp.174-175).
Ook jý kan die vernietiging van jou vyand se mond vermy deur kennis. Satan wil jou deur sy versoeking en leuens neerbring. As jy die Skrif ken sal jy hom kan antwoord en jou lewe behou. As jy níé die versoeking vermy nie sal jy val. En as jy aanhou met jou sonde sal jy gestraf word. Salomo sê: “Sekerlik, die slegte bly nie ongestraf nie...” (v.21a). Die Hebreeuse teks sê letterlik: “Hand teen hand, die slegte sal nie ongestraf bly nie”. Met ander woorde, so seker as wat jou linkerhand op jou regterhand pas, so seker kan jy wees dat die slegte mens gestraf sal word. Jy sal nie wegkom met jou sonde nie. Dit sal jou inhaal (Numeri 32:23). Wat jy in die geheim dink en doen sal van die dakke af verkondig word (Lukas 12:2-3, 1 Timoteus 5:24). Moenie dink dat jy wellustige of bitter gedagtes kan koester nie. Jy bedrieg jouself as jy so dink. Sulke gedagtes sal uitkom in jou dade van verkragting, egbreuk, bakleiery, en moord (Jakobus 1:14-16). En as jou sonde nie op die aarde uitgevind word nie, sal God dit op die oordeelsdag uitbring voor die hele wêreld (Openbaring 20:11-15).
Die regverdige kan net so seker wees dat hy bevry sal word (v.21b). Ons weet dat alle mense sondaars is en dat daar net een is wat regverdig is. En dit is omdat Jesus ons sonde op Homself geneem het en sy geregtigheid aan ons toegereken het dat ons die straf kan vryspring en gered word (v.21, 2 Korintiërs 5:21). God wil hê ons moet in híérdie geregtigheid lewe.
n Gids wat die berge goed ken weet hoe om sy toeriste deur gevare te lei. Laat opregtheid jou gids wees om jou te lei (v.3a). So sal jy die goeie kies en die slegte vermy. Jy sal jouself nie in 'n cul de sac van oneerlikheid en straf vasloop nie. Die oneerlike persoon, daarenteen, lieg vir ander maar vernietig homself (v.3b). Jou hoop op die oordeelsdag is geregtigheid – Jesus s'n. Geld help nie.