Ek was eenkeer by ‘n byeenkoms waar ‘n vrou olie gevat het en op ‘n ander vrou se voete gesmeer het. Daarna het sy op ‘n koedoehoring geblaas. Dit het vir my gelyk of sy opreg was, maar ek weet nie waar in die Bybel sy haar idees vandaan gekry het nie. Ek vrees soms dat party Christene meer maak van die simboliek as van dít wat gesimboliseer word. Wanneer ons Jh.13:1-17 bestudeer is dit belangrik dat ons dit nie uit die oog moet verloor nie.
Dit illustreer Jesus se liefde (v.1-5)
Om iemand se optrede te verstaan moet jy sy kultuur verstaan. Een van my Amerikaanse vriende was in die afgelope week by ons huis. ‘Het jy gestem?’ het my vrou vir hom gevra. ‘Ja’ het hy geantwoord. ‘Ek wag dat julle vir my vra vir wie ek gestem het,’ het hy gesê. Ek het vir hom verduidelik dat dit slegte maniere is om in ons kultuur vir iemand te vra vir wie hy gestem het. ‘In my kultuur wil mense hê jy moet vra vir wie hulle gestem het.’ Kan jy jou indink hoe maklik ‘n Suid-Afrikaner en ‘n Amerikaner in dié verband vir mekaar kan aanstoot gee, net omdat hulle nie mekaar se kulture ken nie?
Net so moet ons die Joodse kultuur van die eerste eeu ken om te verstaan hoekom dit so ‘n skok was toe Jesus sy dissipels se voete gewas het. Toe Jesus op die aarde was het mense sandale gedra en op stofpaadjies geloop. As jy dus by mense gaan eet het, het die gasheer vir jou ‘n skottel water gegee om jou voete te was (Gn.18:4, 19:2, 43:24, Rgt.19:21, Lk.7:44). Soms het die gasheer vir sy slaaf gesê het om jou voete te was. Joodse slawe sou dit nie gedoen het nie; heidense slawe moes.[1] Jesus het dus die laagste posisie ingeneem en só sy liefde vir die dissipels gewys.
Jh.13-17 het plaasgevind op die Donderdagaand voor Jesus se kruisiging (v.1). Hy het geweet dat die bepaalde uur van sy kruisdood op hande was (v.1, 12:23). Hy het ook geweet dat sy tyd om na die Vader toe terug te keer naby was (v.1, 16:28). En tog het Hy nie aan Homself gedink nie, maar aan ander. Hy het sy eie mense wat in die wêreld was – die skape wat sy Vader vir Hom gegee het – liefgehad tot die uiterste toe (v.1, 6:37, 39, 10:3-4, 17:2, 6, 9, 24, Gk. telos). Dit het Hy bewys toe Hy die dissipels se voete gewas het, en meer nog toe Hy aan die kruis gesterf het (1 Jh.3:16). Die teks impliseer nie dat Jesus nie die ongelowiges liefgehad het nie, maar dat Hy ‘n spesiale liefde vir sy eie mense gehad het (net soos wat jy jou naaste liefhet, maar jou lewensmaat en kinders meer liefhet, vgl. Ef.5:25).
Daar was ‘n ongelowige teenwoordig toe Jesus die dissipels se voete gewas het: Judas Iskariot (‘man van Keriot’), die seun van Simon. Hy was ‘n duiwelse man (6:70-71, 12:4-6). Satan het sy teiken goed gekies en het vir Judas aangehits om vir Jesus te verraai (v.2, vgl. Hd.5:3). Dat Jesus Homself verneder het om sy verraaier se voete te was is ‘n bewys van uiterste liefde.
Jesus het geweet dat die Vader alles in sy hande oorgegee het (v.3, 3:35, 17:2, Mt.28:18). Hy het ook geweet dat Hy van God af gekom het en dat Hy weer oppad was hemel toe (v.3). Maar t.s.v. sy Goddelike mag en heerlikheid, het Hy nie vir Judas uitgewis of sy neus opgetrek vir nederige take nie. Hy het van die etenstafel af opgestaan en sy bo-kleed uitgetrek; Hy wou nie gehad het dit moes nat word nie (v.4). Hy het ‘n handdoek om sy middel vasgebind, ‘n skottel volgemaak met water, begin om die dissipels se voete te was, en dit toe afgedroog (v.4-5). Hy het nie soos ‘n Koning opgetree nie, maar het die werk van ‘n slaaf gedoen (Fil.2:6-7).
Deur dit te doen het Hy sy liefde geïllustreer. En tog twyfel ons so maklik aan sy liefde – veral as ons oud word en eensaam is, nie dadelik antwoorde op ons gebede sien nie, deur ‘n tyd van geestelike droogte gaan, of as ons beproef word. In sulke tye is ons gou om teen die Here te kla. Ons versaak sy Woord en gebed, en bly van die gemeentelike samekomste af weg. Ons vergeet egter dat die tugting juis ‘n bewys van sy liefde is (Heb.12:6). Ons vergeet ook dat ‘n kind wat seergekry het sy Vader se liefdevolle troos en omhelsing duideliker sal ervaar as ‘n kind wat lekkers eet.
As jy ooit die Here se liefde vir jou betwyfel, kyk na die Seun van God wat voor sondaars kniel om hulle voete te was (v.3-5). Meer nog: kyk na die kruis. Augustinus het gesê: ‘The cross was a pulpit in which Christ preached his love to the world.’[2] Dit is tog wat die Bybel vir ons leer, nie waar nie (3:16, Rm.5:8, Gal.2:20, 1 Jh.3:16, 4:9-10)?
God se liefde vir ons is sonder perke (v.1, Ef.3:18-19). “Ek het jou liefgehad met ‘n ewige liefde” (Jer.31:3). Ef.2:4 praat van “sy grote liefde waarmee Hy ons liefgehad het”. Jes.43:4 sê dat ons kosbaar is in sy oë, dat Hy ons liefhet, en dat Hy volke in ruil vir ons gee. Hy het jou so lief soos wat die Vader en die Seun mekaar liefhet, soos wat Hy Homself het (15:9, 17:23)! Werner, Chantal, Johan, Jeanette, Dewald, Lara, Timothy, Ernie, Andries... die Vader het jou lief, die Seun het jou lief, die Heilige Gees het jou lief (16:27, Ef.5:2, Rm.15:30). Niks in die hele skepping kan jou van hierdie liefde skei nie (Rm.8:35, 38-39).
Dalk sê jy: ‘Ek het te erg gesondig; die Here kan my nie liefhê nie.’ God se liefde vir jou hang nie af van hoe goed of hoe sleg jy is nie, maar van hoe goed Hý is. Sy liefde is vrywillig (Hos.14:4). Hy het selfs dié lief wat Hom verwerp (Mk.10:21). Sal jy ‘n huweliksmaat liefhê wat aanhoudend van jou af wegloop agter ander mans of vroue aan? Ek sal nie. En tog is dit hoe die Here vir Israel liefgehad het (Hosea). En kan Hy jóú nie liefhê nie? Sal jy dit waag om te sê dat jou sonde groter is as die liefde wat Hy aan die kruis bewys het?
Oh, the deep, deep love of Jesus,
vast, unmeasured, boundless, free!
Rolling as a mighty ocean
in its fullness over me!
Underneath me, all around me,
is the current of thy love -
leading onward, leading homeward,
to that glorious rest above!
Oh, the deep, deep love of Jesus -
spread his praise from shore to shore!
How he loves us, ever loves us,
changes never, nevermore!
How he watches o'er his loved ones,
died to call them all his own;
how for them he's interceding,
watching o'er them from the throne!
Oh, the deep, deep love of Jesus,
love of every love the best!
'Tis an ocean vast of blessing,
'tis a haven sweet of rest!
Oh, the deep, deep love of Jesus -
'tis a heaven of heavens to me;
and it lifts me up to glory,
for it lifts me up to thee!
–Samuel Trevor Francis–
Dit simboliseer Jesus se reiniging (v.6-11)
Een van my kollegas het ‘n konferensie in Amerika bygewoon. Dit het gegaan oor die bekendstelling van ‘n nuwe Studie-Bybel. Die prediker het die Bybel teen sy bors gehou en gesê hoe lief ons die Woord het, hoe ons dit waardeer en eerbieding. ‘Maar sommige Christene...’ het hy gesê – en toe sy Bybel tussen die mense ingegooi.
Dit het met ‘n slag teen die vloer geland. ‘n Doodse stilte het geheers; die mense was geskok. Die prediker het van die verhoog afgestap en die Bybel opgetel. Hy het met groot effek Jh.1:1-14 opgesê. My vriend se woorde aan my was: ‘Ek sal dit nooit vergeet nie’ (hy het later uitgevind dat dit ‘n telefoon boek met ‘n swart buiteblad was – dit was spesiaal so gebind vir sy illustrasie). Die prediker se les was effektief omdat hy nie net maar woorde gebruik het nie, maar dit uitgebeeld het. Dieselfde kan gesê word van Jesus se les in Jh.13.
Jesus het by Simon Petrus gekom. ‘U is die Here; hoe kan Ú mý voete was?’ het hy in effek gevra (v.6). ‘Jy verstaan nie nou wat Ek doen nie Petrus, maar ná my opstanding sal die Heilige Gees jou help om dit te verstaan,’ is basies wat Jesus in v.7 vir hom gesê het (vgl. 16:12-13). Maar vir Petrus was dit sosiaal onaanvaarbaar. ‘U sal nooit my voete was nie,’ het hy vir Jesus gesê (v.8). ‘As Ek jou nie was nie, het jy nie deel aan My nie,’ het Jesus geantwoord (v.8). Om vir Jesus te dien moet jy eers deur Hom bedien word (Mt.20:28). Soos die Ou Testamentiese priesters moet Hy jou reinig voordat jy Hom kan dien; Hy moet jou voete vas (Eks.30:17-21).
Skielik het Petrus sy deuntjie verander: ‘Wil U nie dan sommer ook my hande en my kop was nie?’ (v.9). Hy wou seker gemaak het hy het deel aan Jesus. Jesus het gesê: ‘Iemand wat gebad het is heeltemal skoon en hoef nie deur die dag te bad nie. Maar omdat die stof sy voete vuil maak moet hy dit gedurig was’ (v.10).
Jesus wou vir hom ‘n geestelike les geleer het: as jy gered is, is jou sonde heeltemal weggewas en vergewe – jy hoef nie aanhoudend gered te word nie (soos mense wat weekliks op ‘n ‘altar call’ reageer). Tog word jou voete nog vuil; jy doen nogsteeds sonde. Daarom moet jy op ‘n gereelde basis jou sonde bely en vergewe word – Jesus moet gereeld jou voete was (Mt.6:12, 1 Jh.1:9). Jy is eens en vir altyd geregverdig, maar moet daagliks groei in heiligmaking.
Petrus en die ander dissipels was alreeds deur die Woord en die Gees in die bad van wedergeboorte gereinig (v.10, 3:5, Ef.5:26, Tit.3:5, 1 Kor.6:11, Heb.10:22). Maar met Judas was dit nie die geval nie. Jesus het geweet dat sy hart vol van bedrog was en dat hy beplan het om Hom te verraai (v.10-11, 2). Alhoewel Hy een van Jesus se dissipels was, was Hy nie gered nie (v.11). Toe Jesus sy voete gewas het, het Hy dit as ‘n daad van liefde vir sy vyand gedoen, en nie om te wys dat Judas hom bekeer het en Hy sy sonde vergewe het nie. Judas was liewer vir sy geld as vir Jesus.
Hoe lyk dit met jou: het Jesus jou al in die bad van wedergebore gewas? Nee? Moet dan nie soos die mense wees wat hulle sonde wil bely, maar nog nie tot bekering gekom het nie. Hulle kom net na Hom toe as hulle skuldig voel of nie van die gevolge van hulle sonde hou nie. Hulle wil hê Hy moet hulle voete was, maar hulle het nog nie gebad nie. Hulle bely hulle sonde in die hoop dat Hy hulle sondige rekord sal skoon was, maar nie hulle harte nie. Hulle is soos smerige seuntjies wat dit verpes om te bad – hulle wíl nie weergebore word en hulle sonde los nie.
Miskien sê jy: ‘Ja, Jesus het my al in die bad van wedergeboorte gewas.’ Is jy seker? Hoe weet jy dit? Is jy regtig skoongewas, sodat jy ‘n rein en ‘n heilige lewe lei? Of is jy soos baie mense wat hulle sonde wil los, maar nie nou al nie? Jy wil dit los, maar jy sal môre begin – jy wil dit nog net een keer doen, vir oulaas. Jy wil dit los, maar nie alles nie. Jy wil dit los omdat dit jou lewe misrabel maak, en nie omdat jy heilig wil wees nie. Jy wil dit los, maar op jou eie terme. Jy wil dit los omdat jy veronderstel is om dit te doen, en nie omdat jy die Here wil verheerlik nie. Jy wil dit los, maar nie vir die res van jou lewe nie. Jy wil dit los, maar die Here moet dit vir jou doen – dit moet jou nie bloed, sweet of trane kos nie.[3]
Dalk kan jy met ‘n opregte hart en met ‘n skoon gewete sê dat Jesus jou in die bad van wedergeboorte gewas het. Maar daar is ‘n ander probleem: jy kom nie gereeld na Hom toe om jou voete te was nie; jy bely nie op ‘n gereelde basis jou sonde nie. Jy doen dit net nou en dan. Moenie soos ‘n ongedissiplineerde persoon wees wat hope skuld maak, sodat hy in die gemors beland nie. Betaal jou skuld sodra jy dit gemaak het; bely dadelik jou sonde en moet dit nie vir ‘n dag of drie laat oorstaan nie. Jesus is meer as gewillig om jou te vergewe, maar Hy wil hê jy moet Hom vra (1 Jh.1:9).
Dit wys Jesus se nederigheid (v.12-17)
Toe ek ‘n student was, was ek by ‘n Bybelstudie waar die leier gesê het ons moet mekaar se voete was. Vandag is daar baie Christene wat dit so doen. Sommige van hulle doen dit op ‘Maundy Thursday’, op die Donderdagaand voor Goeie Vrydag. Ek glo nie dat dit sonde is om letterlik mekaar se voete te was nie, maar ek is nie seker dat dit die enigste toepassing van Jesus se woorde is nie. Die konteks van hierdie verse sal ons help om dit reg toe te pas.
Nadat Jesus die dissipels se voete gewas het, het Hy sy bo-kleed aangetrek en sy plek by die tafel ingeneem (v.12). Hy het vir die dissipels verduidelik wat hierdie dinge alles beteken (v.12). Hulle het Hom Here en Leermeester genoem, en hulle was reg – Hy het dit nie ontken nie (v.13). As Hý dan die nederige taak van ‘n slaaf gedoen het om hulle voete te was, moes hulle dit ook vir mekaar gedoen het (v.14). Hulle moes in sy voetstappe gevolg het en nie soos kinders gestry het oor wie die belangrikste is nie (soos wat hulle ongelukkig by hierdie geleentheid gedoen het, vgl. Lk.22:24).
Jesus het nie net vir sy dissipels gesê wat om te doen nie; Hy het ook die voorbeeld gestel wat hulle moes navolg (v.15, 1 Jh.2:6, 1 Tm.5:10). ‘n Slaaf is mos nie groter as sy meester nie, en ‘n boodskapper [Gk. apostolos] is nie groter as die een wat hom gestuur het nie (v.16). As ons Meester en Here dan ons voete gewas het, moet ons dit ook vir mekaar doen (v.16). Dit help nie net om hierdie dinge te weet nie – ons moet dit doen (v.17). Ons bid te maklik: ‘Here seën my,’ maar ons is nie bereid om te doen wat Hy vir ons sê nie. Dit is dié wat die Here se wil doen wat gelukkig en geseënd is (v.17, Lk.11:28, Jk.1:25).
Wat is sy wil hierdie verband; hoe moet ons sy woorde toepas? Is ons veronderstel om v.14 altyd letterlik toe te pas en mekaar se voete te was? Jy kan as jy wil – dit sal nie verkeerd wees nie. En tog dink ek nie noodwendig dat dít die enigste (of altyd eers die regte) manier is om sy woorde toe te pas nie. Die punt is eerder dat jy die gesindheid van Jesus moet hê, sodat jy ander mense en hulle belange bo jou eie plaas (Fil.2:3-5). As jy dít doen, dan sal jou dade altyd ‘n toepassing van hierdie verse wees. Die Here wil veral hê dat die geestelike leiers die voorbeeld hierin moet stel. Hier is enkele praktiese maniere hoe jy dit kan toepas:
[1] Knip ‘n ou mens se toonnaels en verbind sy of haar bedsere.
[2] Was die skottelgoed by die kerk of in iemand anders se huis as julle klaar gekuier het.
[3] Sny jou vriende se gras terwyl hulle met vakansie is en tel die hondemis op.
[4] Pas iemand se kinders op, sodat hulle kan uitgaan of ‘n in die kerk kan sit en die preek kan hoor.
[4] Speel met ‘n kind wat soos ‘n hondjie agter jou aanloop en op jou skouers wil sit.
[5] Gesels met ‘n ou mens wat niks het om te doen nie, omdat almal te besig is om met hom of haar te kuier.
[6] Bied aan om iemand se klere te was as hulle vir ‘n week nie elektrisiteit of water het nie.
[7] Ry iemand winkel toe of kerk toe as hulle nie vervoer het nie. Vat ‘n siek persoon dokter toe.
[8] Maak vir iemand kos as hulle ‘n siek familielid in die hospitaal het en dit nie self kan doen nie.
[9] Vat ‘n mop en vee die vloer op as iemand anders per ongeluk gemors het.
[10] Maak koffie vir iemand wat jou ‘mindere’ is.
[11] Doen enigiets wat ander mense se fisiese of geestelike welstand sal bevorder, selfs as jy jou persoonlike gemak daarvoor moet opgee.
Uiteindelik moet ons nederige dade nie die fokuspunt wees wanneer ons hierdie hoofstuk toepas nie – Jesus moet die middelpunt wees. As ons dit nie só doen nie, is ons soos kinders wat die pop in die buikspreker se hand bewonder, en nie agterkom dat dit eintlik die buikspreker is wat briljant is nie.
[1] D.A. Carson, The Gospel According to John, p.462
[2] Aangehaal in Iain Murray, The Old Evangelicalism, p.110
[3] Op hierdie spesifieke punt het Edward Welch se boek my baie gehelp. Die boek se titel is: Addictions – A Banquet in the Grave, pp.215-216